Bruksizm (Diş Sıkma) Nedir?

Bruksizm (Diş Sıkma) Nedir?

Hiç sabah uyandığınızda çenenizde bir gerginlik, başınızın yan tarafında hafif bir ağrı ya da dişlerinizde tuhaf bir hassasiyet hissettiniz mi? Gün içinde stresli anlarda farkında olmadan çenenizi sıktığınızı hatırlıyor musunuz? Eğer bu sorulardan biri bile size tanıdık geldiyse, bruksizm adı verilen bir durumla karşı karşıya olabilirsiniz.

Bruksizm, halk arasında “diş sıkma” ya da “diş gıcırdatma” olarak bilinir ve aslında sanıldığından çok daha yaygın bir problemdir. Genellikle kişi bu davranışı bilinçsiz bir şekilde, özellikle de uyku sırasında yapar. Bu yüzden çoğu zaman fark edilmez; ta ki dişlerde aşınmalar, çene ekleminde ağrılar ya da sabahları uyanıldığında hissedilen o rahatsız edici gerginlik ortaya çıkana kadar.

Modern yaşamın temposu, artan stres düzeyi, yoğun iş hayatı ve duygusal baskılar bruksizmin temel tetikleyicileri arasında yer alır. Bu nedenle günümüzde her yaş grubundan insan bu sorunla karşılaşabiliyor. Bazı kişilerde yalnızca zaman zaman görülse de, bazıları için bu durum kronik bir hale gelip yaşam kalitesini ciddi ölçüde düşürebiliyor.

Diş sıkma alışkanlığı, sadece dişlerde aşınma ya da kırılmaya yol açmakla kalmaz; çene eklemi bozukluklarına, baş ve boyun ağrılarına, hatta yüz şeklinde değişikliklere kadar ilerleyebilir. Ancak ne yazık ki çoğu insan, bu durumun farkına genellikle çok geç varır.

Bruksizmin Nedeni Nedir?

Bruksizmin, yani diş sıkma alışkanlığının tek bir nedeni yoktur. Bu durum genellikle birden fazla etkenin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Yani sadece fiziksel bir problemden değil, aynı zamanda duygusal, psikolojik ve hatta yaşam tarzıyla ilgili faktörlerden de beslenir.

Günümüz dünyasında en sık karşılaşılan nedenlerin başında stres ve kaygı gelir. Yoğun iş temposu, sınav dönemleri, ilişkisel sorunlar ya da geleceğe dair belirsizlikler, vücudun gizli bir savunma mekanizması gibi çene kaslarına yansır. Kimi zaman gün içinde fark etmeden çenemizi sıkarız, kimi zaman da bu gerginlik gece uyku sırasında kendini gösterir. Uyandığımızda çenemizin ağrıdığını, dişlerimizin hassaslaştığını ya da başımızın zonkladığını fark ederiz ama bunun nedeni genellikle aklımıza bile gelmez.

Bazı kişilerde ise bruksizm, kişilik yapısıyla yakından ilişkilidir. Özellikle mükemmeliyetçi, detaycı, her şeyi kontrol altında tutmaya çalışan kişilerde bu alışkanlık daha sık görülür. Çünkü bu kişiler duygusal yüklerini dışa vurmakta zorlanır; bastırılan stres, bir şekilde bedenin farklı bölgelerinde kendini göstermeye başlar. Çene kasları da bu gerginliğin en çok hissedildiği noktalardan biridir.

Bununla birlikte, uyku bozuklukları, dişlerin kapanışındaki (oklüzyon) sorunlar, bazı ilaçların yan etkileri ve nörolojik rahatsızlıklar da bruksizmi tetikleyebilir. Örneğin, dişlerin tam olarak birbirine oturmaması, uyku sırasında çenenin doğal pozisyonunu bozarak sıkma refleksini devreye sokabilir. Bazı antidepresan türleri veya sinir sistemi üzerinde etkili ilaçlar da bu davranışı artırabilir.

Bruksizmin Belirtileri Nelerdir?

Bruksizmin en can sıkıcı tarafı, genellikle gece uykuda farkında olmadan gerçekleşmesidir. Yani kişi dişlerini sıktığını bilmez; ta ki sabah uyandığında çenesinde bir ağrı, başında bir baskı hissedene kadar… Bu yüzden çoğu insan, yaşadığı sıkıntıların aslında diş sıkma alışkanlığından kaynaklandığını uzun süre fark edemez.

Bruksizmin ilk sinyalleri genellikle sabahları çene, yüz ya da şakak bölgesinde hissedilen ağrılarla kendini belli eder. Özellikle uyandıktan sonra çeneyi hareket ettirirken bir gerginlik ya da kasılma hissediliyorsa, bu durum diş sıkmanın habercisi olabilir.

Bir diğer sık görülen belirti de baş ağrısıdır. Bu ağrılar genellikle alın ya da şakak bölgesinde, donuk ve baskı hissi şeklinde olur. Birçok kişi bu ağrıları yorgunluk ya da uykusuzluğa bağlar, ama aslında sebep çene kaslarının gece boyunca yoğun şekilde çalışmasıdır.

Zamanla dişlerde aşınmalar, hassasiyetler veya küçük kırıklar fark edilebilir. Diş minesinin zarar görmesi, sıcak-soğuk hassasiyetine yol açabilir. Hatta dolgularda bile çatlamalar, kırılmalar yaşanabilir. Bu durum uzun vadede diş yapısını zayıflatır ve estetik görünümü de olumsuz etkiler.

Bazı kişilerde çene ekleminden “klik” şeklinde sesler duyulabilir. Çeneyi açarken ya da kapatırken gelen bu tıklama veya çıtırtı sesi, eklem bölgesinde baskı ve zorlanma olduğuna işaret eder. Daha ileri vakalarda ağzı tam açamama ya da çene kaslarında sertlik gibi sorunlar da görülebilir.

Bir diğer belirti ise genellikle kişinin kendisi tarafından değil, partneri tarafından fark edilir: Uykuda diş gıcırdatma sesi. Özellikle sessiz bir ortamda bu ses oldukça rahatsız edici olabilir ve kişinin gece boyunca çene kaslarını ne kadar yoğun kullandığının göstergesidir.

Bruksizmin belirtileri genellikle yavaş yavaş ortaya çıkar. Başlangıçta hafif olan ağrılar, zamanla daha belirgin hale gelir. Uzun süre tedavi edilmeden devam eden diş sıkma alışkanlığı, diş minesinde ciddi aşınmalara, dolgularda kırılmalara ve hatta ileri dönemlerde diş kayıplarına kadar gidebilir.

Geceleri Diş Sıkmak Neden Tehlikelidir?

Diş sıkmak, ilk bakışta basit bir alışkanlık gibi görünse de aslında dişlerden çene eklemine, kas sisteminden uyku kalitesine kadar birçok alanı etkileyen ciddi bir problemdir.
Dişlerimiz gün içinde yemek yemek, konuşmak ve çiğneme gibi belirli işlevleri yerine getirmek için tasarlanmıştır. Ancak gece boyunca, saatlerce süren bilinçsiz sıkma hareketleri bu doğal dengeyi tamamen bozar.

Uyku sırasında bilinç dışı bir şekilde gerçekleştiği için kişi genellikle bu durumu fark etmez. Fakat çene kasları o esnada, neredeyse bir ceviz kıracak kadar güçlü bir basınç uygular. Bu da zamanla hem dişlerde hem de çene ekleminde ciddi yıpranmalara neden olur.

Zamanla ortaya çıkabilecek etkiler oldukça belirgindir:

• Dişlerde aşınma ve düzleşme: Dişlerin yüzeyinde doğal yapıyı koruyan mine tabakası zarar görür. Bu da dişleri hassas, kırılgan ve sıcak-soğuk değişimlerine duyarlı hale getirir.

• Çene eklemi sorunları: Çeneden gelen tıklama sesi, eklemde ağrı, sabahları çeneyi açmakta zorlanma hatta bazı durumlarda çene kilitlenmesi görülebilir.

• Kas ağrıları ve gerginlik: Uzun süren kas kasılmaları sadece çeneyi değil, boyun, baş ve omuz bölgesini de etkiler. Bu durum gün boyu süren bir gerginlik hissine ve baş ağrılarına yol açabilir.

• Uyku kalitesinde bozulma: Bruksizm, derin uyku evrelerini olumsuz etkiler. Gece boyunca sürekli çene kaslarının çalışması, beynin dinlenmesini engeller. Sonuç olarak kişi sabah uyandığında dinlenmiş değil, yorgun hisseder.

Bruksizm Nasıl Teşhis Edilir?

Bruksizmin teşhisi genellikle bir diş hekimi muayenesi sırasında konur. Çoğu zaman kişi dişlerini sıktığının farkında değildir, ancak diş hekimi yaptığı incelemeyle bu durumu kolayca anlayabilir. Çünkü dişlerdeki aşınmalar, mine kayıpları, çiğneme yüzeylerindeki düzleşmeler ya da çene kaslarındaki gerginlik, bu alışkanlığın en belirgin izleridir.

Muayene sırasında hekim, yalnızca dişlerin yüzeyine bakmakla kalmaz; aynı zamanda çene eklemini, kasları ve hastanın ağzını açarken yaşadığı olası zorlukları da değerlendirir. Eğer çene ekleminden “klik” sesi geliyorsa ya da hasta sabahları ağrı hissediyorsa, bu da bruksizmin önemli bir göstergesi olabilir.

Bazı durumlarda tanıyı netleştirmek için röntgen ya da panoramik film çekilmesi gerekebilir. Bu görüntüler, çene kemiğinde veya diş köklerinde oluşmuş hasarları görmek açısından büyük önem taşır. Özellikle uzun süredir devam eden diş sıkma alışkanlığı varsa, bu tür görüntüleme yöntemleri hem mevcut hasarın boyutunu hem de olası eklem bozukluklarını anlamaya yardımcı olur.

Eğer kişi uyku sırasında diş gıcırdattığından şüpheleniyorsa, daha detaylı bir inceleme için polisomnografi adı verilen bir uyku testi uygulanabilir. Bu test, kişinin uyku esnasındaki nefes alma düzenini, kas hareketlerini ve diş sıkma aktivitelerini kayıt altına alır. Böylece bruksizmin hangi evrede, ne sıklıkta ve ne kadar şiddetli gerçekleştiği tam olarak belirlenebilir.

Bruksizm Tedavisi

Bruksizm, yani diş sıkma alışkanlığı, sabır ve dikkat gerektiren bir süreçle kontrol altına alınabilir. Çünkü bu durumun arkasında çoğu zaman sadece fiziksel değil, psikolojik ve yaşam tarzına bağlı etkenler de bulunur. Bu yüzden tedavi, yalnızca dişleri korumakla kalmaz; aynı zamanda stresin ve kas gerginliğinin yönetilmesini de hedefler.

Tedavi süreci, ilk olarak bir diş hekimi muayenesiyle başlar. Hekim, dişlerdeki aşınmanın boyutuna, çene ekleminin durumuna ve kaslardaki gerginliğe göre en uygun tedavi yöntemini belirler.

Bruksizmin tedavisinde en sık kullanılan yöntemlerden biri gece plaklarıdır. Kişiye özel olarak hazırlanan bu şeffaf plaklar, dişlerin birbirine temasını engeller ve sıkma sırasında diş yüzeylerini korur. Aynı zamanda çene kaslarının üzerindeki baskıyı da azaltır. Böylece hem dişlerde aşınma önlenir hem de sabahları hissedilen ağrılar zamanla azalır.

Diş Hekimi Ali Ürgen